जमिनीवर स्वत:चा मालकी हक्क सिद्ध करणारे 7 पुरावे
जमिनीचे वाद (Land Cases) आणि मालकी हक्कावरून होणारे संघर्ष महाराष्ट्रात नवीन नाहीत. अशा परिस्थितीत, तुमच्या जमिनीवर तुमचा हक्क कायदेशीररित्या सिद्ध करण्यासाठी आणि कोर्टाच्या लढाईत तुमचा पक्ष मजबूत करण्यासाठी तुमच्याकडे काही ठोस पुरावे (Solid Proofs) असणे अत्यंत आवश्यक आहे. Land Record Documents
जमिनीचा वाद हाताबाहेर जाण्यापूर्वी किंवा कोर्टात जाण्यापूर्वी तुमच्याकडे कोणती कागदपत्रे असणे आवश्यक आहे, हे पाहूया.
जमिनीवर स्वत:चा मालकी हक्क सिद्ध करणारे 7 पुरावे
1. खरेदीखत (Sale Deed)
जमीन मालकी हक्काचा सर्वात प्राथमिक आणि महत्त्वाचा पुरावा म्हणजे खरेदीखत.
महत्व: खरेदीखत जमिनीची मूळ मालकी आणि हस्तांतरण सिद्ध करते.Land Record Documents
माहिती: यामध्ये जमिनीचा व्यवहार कोणत्या तारखेला, कोणत्या दोन व्यक्तींमध्ये (विक्रेता आणि खरेदीदार), किती क्षेत्रफळावर आणि किती रुपयांना झाला, याची सविस्तर आणि कायदेशीर नोंद असते.
टीप: तुम्ही खरेदीखताची नोंदणी (Registration) सरकारी दफ्तरात (उदा. दुय्यम निबंधक कार्यालयात) केलेली असल्याची खात्री करा.
2. ७/१२ उतारा (7/12 Extract)
महाराष्ट्र शासनाच्या महसूल विभागामार्फत दिला जाणारा ७/१२ उतारा हा ग्रामीण भागातील जमिनीच्या नोंदीचा एक महत्त्वाचा पुरावा आहे.
माहिती: यात जमिनीचा गट नंबर, जमिनीचा प्रकार (जिरायत, बागायत), मालकाचे नाव, जमिनीचे क्षेत्रफळ आणि त्यावर असलेले कर्ज/बोजा (Bank Charge) याची माहिती असते.
अद्ययावतता: ‘ई-पीक पाहणी’मुळे आता हा उतारा दरवर्षी अद्ययावत केला जातो.Land Record Documents
जमिनीवर स्वत:चा मालकी हक्क सिद्ध करणारे 7 पुरावे
इथे क्लिक करून पहा
3. ८-अ चा उतारा (8A Extract)
हा उतारा एखाद्या व्यक्तीच्या नावावर असलेल्या एका तालुक्यातील एकूण जमिनीची माहिती दर्शवतो.
उपयोग: ७/१२ उतारा एका विशिष्ट जमिनीचा असतो, तर ८-अ उतारा संबंधित व्यक्तीच्या त्या तालुक्यामध्ये किती जमिनी आहेत याची एकत्रित माहिती देतो.
4. फेरफार नोंदी (Mutation Entry)
जमिनीच्या मालकी हक्कामध्ये कोणताही बदल झाल्यास, त्याची नोंद फेरफार रजिस्टरमध्ये केली जाते.
उदाहरण: जमीन वारसा हक्काने मिळाली असेल, खरेदी-विक्री झाली असेल किंवा वाटणी झाली असेल, तर त्याची नोंद फेरफारमध्ये होते आणि त्यानंतरच ७/१२ उताऱ्यावर बदल होतो. वाद झाल्यास ही नोंद बदलाचा इतिहास सिद्ध करते.
5. मालमत्ता कर पावती (Property Tax Receipt)
जमिनीवर किंवा घरावर स्थानिक स्वराज्य संस्थेकडे (ग्रामपंचायत/नगरपालिका) भरलेला मालमत्ता कर (Property Tax) तुम्ही त्या जमिनीचे मालक आहात याचा अप्रत्यक्ष पुरावा आहे.
महत्व: ही पावती तुमची त्या मालमत्तेवर आर्थिक जबाबदारी दर्शवते.Land Record Documents
जमिनीवर स्वत:चा मालकी हक्क सिद्ध करणारे 7 पुरावे
इथे क्लिक करून पहा
6. भू-नकाशा / गट नकाशा (Land Map / Gut Map)
जमिनीच्या हद्दीपर्यंत वाद असल्यास भूमी अभिलेख विभागाचा (Land Records Department) अधिकृत नकाशा हा निर्णायक पुरावा असतो.
उपयोग: हा नकाशा तुमच्या जमिनीची अचूक हद्द आणि आकार दर्शवतो, ज्यामुळे अतिक्रमण (Encroachment) आणि सीमावाद मिटवण्यासाठी मदत होते.
7. वारस नोंदीचे प्रमाणपत्र (Heirship Certificate)
जर जमीन वारसा हक्काने (Inheritance) मिळाली असेल, तर वारसदार म्हणून तुमचा कायदेशीर हक्क सिद्ध करण्यासाठी वारस नोंदीचे प्रमाणपत्र (काही ठिकाणी वंशावळ देखील) अत्यंत महत्त्वाचे ठरते.
टीप: तुमच्या जमिनीच्या नोंदी नेहमी अद्ययावत ठेवा आणि कोणतीही कायदेशीर प्रक्रिया करण्यापूर्वी वरील सर्व कागदपत्रे तुमच्याकडे उपलब्ध असल्याची खात्री करून घ्या. Land Record Documents