शेतकरी बांधवांनो, महाराष्ट्र शासनाने जमिनीचे सर्व रेकॉर्ड (उदा. ७/१२ उतारा, ८-अ आणि नकाशा) आता पूर्णपणे डिजिटल केले आहेत. यामुळे तुम्हाला तुमच्या शेतजमिनीचा नकाशा पाहण्यासाठी किंवा त्याची प्रत काढण्यासाठी कोणत्याही सरकारी कार्यालयात जाण्याची गरज नाही. तुम्ही तुमच्या मोबाईलवर फक्त गट नंबर टाकून तुमच्या जमिनीचा अचूक नकाशा आणि त्याचा सविस्तर अहवाल (Map Report) दोन मिनिटांत काढू शकता.
गट नंबर टाकून शेत जमिनीचा नकाशा काढा
यासाठी महाराष्ट्र शासनाच्या ‘महाभू-नकाशा’ (MahaBhunakasha) या अधिकृत संकेतस्थळाचा वापर केला जातो.
I. नकाशा काढण्यासाठी आवश्यक गोष्टी
तुमच्या मोबाईलवर जमिनीचा नकाशा पाहण्यासाठी खालील दोन गोष्टी आवश्यक आहेत:
- जमिनीचा गट क्रमांक (Gat Number): तुमच्या शेतजमिनीच्या ७/१२ उताऱ्यावर किंवा ८-अ उताऱ्यावर हा क्रमांक दिलेला असतो. हाच क्रमांक नकाशा शोधण्यासाठी सर्वात महत्त्वाचा आहे.
- इंटरनेट आणि स्मार्टफोन: नकाशा पाहण्यासाठी आणि डाउनलोड करण्यासाठी इंटरनेट कनेक्शन असलेला कोणताही स्मार्टफोन पुरेसा आहे.
गट नंबर टाकून शेत जमिनीचा नकाशा काढा
II. मोबाईलवर गट नंबर टाकून जमिनीचा नकाशा काढण्याची २ मिनिटांची सोपी प्रक्रिया
गट नंबर टाकून शेत जमिनीचा नकाशा पाहण्यासाठी खालील सोप्या पायऱ्या वापरा:
पायरी १: महाभू-नकाशा पोर्टल उघडा
- तुमच्या मोबाईलमधील इंटरनेट ब्राउझर (उदा. Chrome, Firefox) उघडा.
- गुगल सर्च बारमध्ये “महाभू-नकाशा” (MahaBhunakasha) असे टाईप करा किंवा थेट खालील अधिकृत लिंकवर जा:
- अधिकृत लिंक:
https://mahabhunakasha.mahabhumi.gov.in
- अधिकृत लिंक:
- टीप: प्ले स्टोअरवर अनेक ‘थर्ड पार्टी’ ॲप्स उपलब्ध आहेत, परंतु ते अधिकृत नाहीत. नेहमी सरकारी वेबसाइटचाच वापर करा.
पायरी २: विभागाची (Location) माहिती भरा
पोर्टल उघडल्यावर, तुम्हाला स्क्रीनच्या डाव्या बाजूला ‘Location’ (ठिकाण) नावाचा एक विभाग दिसेल. येथे खालील माहिती भरा:
- State (राज्य): येथे Maharashtra (महाराष्ट्र) आधीच निवडलेले असेल.
- Category (श्रेणी): येथे तुमची जमीन Rural (ग्रामीण) की Urban (शहरी) आहे, ते निवडा. शेतजमिनीसाठी सहसा Rural हा पर्याय निवडला जातो.
- District (जिल्हा): तुमच्या जिल्ह्याचे नाव यादीतून निवडा.
- Taluka (तालुका): तुमच्या तालुक्याचे नाव निवडा.
- Village (गाव): तुमच्या गावाचे नाव निवडा.
ही माहिती भरताच, स्क्रीनच्या उजव्या बाजूला तुमच्या संपूर्ण गावाचा नकाशा (Village Map) आपोआप दिसायला लागेल.
पायरी ३: गट नंबर (Gat Number) टाकून नकाशा शोधा
गाव नकाशा दिसल्यानंतर, आता तुम्हाला तुमचा विशिष्ट गट नंबर शोधायचा आहे:
- ‘Search by Plot Number’ (प्लॉट नंबरनुसार शोधा) किंवा ‘Gat Number’ (गट क्रमांक) या पर्यायावर क्लिक करा. हा पर्याय तुम्हाला डाव्या बाजूच्या माहितीच्या रकान्यात दिसेल.
- गट क्रमांक टाका: तुमच्या ७/१२ उताऱ्यावर असलेला गट क्रमांक (Gat Number) अचूकपणे त्या रकान्यात भरा.
- सर्च करा: गट क्रमांक टाकून Search (शोधा) बटणावर क्लिक करा.
पायरी ४: तुमच्या जमिनीचा नकाशा पहा
- नकाशा हायलाईट होईल: तुम्ही टाकलेला गट क्रमांक आणि त्याला संलग्न उपविभाग (हिस्सा नंबर) नकाशात लाल रंगात हायलाईट (Highlight) होईल.
- झूम करा: तुम्ही नकाशावर क्लिक करून किंवा झूम इन (+) बटण दाबून तुमच्या जमिनीचा आणि त्याच्या आजूबाजूच्या गटांचा तपशील स्पष्टपणे पाहू शकता.
- ‘Plot Info’ तपासा: डाव्या बाजूला तुम्हाला ‘Plot Info’ (प्लॉट माहिती) दिसेल. त्यावर क्लिक केल्यास तुमच्या जमिनीचे क्षेत्रफळ, गट नंबरमधील उपविभाग (हिस्सा) क्रमांक, आणि काही ठिकाणी मालकाचे नाव (७/१२ च्या आधारे) दिसेल.
पायरी ५: नकाशा अहवाल (Map Report) डाउनलोड करा
तुमच्या शेतजमिनीचा अधिकृत नकाशा डाउनलोड करण्यासाठी किंवा त्याची प्रिंट काढण्यासाठी ही अंतिम पायरी आहे:
- ‘Map Report’ (नकाशा अहवाल) या पर्यायावर क्लिक करा. (हा पर्याय Plot Info च्या खाली किंवा आसपास दिसेल.)
- Single Plot/Multiple Plot निवडा: तुम्हाला फक्त तुमच्या गट क्रमांकाचा नकाशा हवा असल्यास ‘Single Plot’ (एकच प्लॉट) हा पर्याय निवडा. जर मालकाचे एकाच गट क्रमांकात अनेक उपविभाग (हिस्सा) असतील, तर ‘Single Plots of Same Owner’ निवडा.
- ‘Show Report PDF’ (अहवाल PDF मध्ये पहा) वर क्लिक करा.
- नकाशा डाउनलोड करा: तुमच्या मोबाईल स्क्रीनवर तुमच्या जमिनीचा सविस्तर नकाशा (लांबी-रुंदीसह) आणि त्याचे सर्व तपशील असलेली PDF फाईल उघडेल.
- या PDF फाईलला तुमच्या मोबाईलमध्ये Download (डाउनलोड) करून घ्या किंवा Print (प्रिंट) बटण वापरून प्रिंट काढा.
संपूर्ण प्रक्रिया तुमच्या इंटरनेटच्या वेगावर अवलंबून, फक्त २ ते ५ मिनिटांत पूर्ण होते.
III. शेत जमिनीच्या नकाशाचे महत्त्व
शेत जमिनीचा नकाशा (भू-नकाशा) फक्त पाहण्यासाठी नसतो, तर तो अनेक कायदेशीर आणि व्यावहारिक कामांसाठी अत्यंत महत्त्वाचा असतो.
| नकाशामुळे मिळणारी माहिती | महत्त्व आणि उपयोग |
| जमिनीची हद्द (Boundary) | नकाशावर तुमच्या गटाची नेमकी हद्द, लांबी आणि रुंदी दर्शवलेली असते. यामुळे शेजारच्या बांधावरून होणारे वाद टाळता येतात आणि अतिक्रमण ओळखता येते. |
| चतुःसीमा (Chahursima) | तुमच्या जमिनीच्या चारही बाजूंना कोणते गट क्रमांक आहेत किंवा कोणत्या मालकांची शेते आहेत, हे स्पष्टपणे कळते. |
| शेत रस्ता/पांदन (Farm Road) | तुमच्या गट क्रमांकाला लागून असलेला अधिकृत शेत रस्ता (पांदन) नकाशावर दर्शवलेला असतो. जमीन खरेदी-विक्री करताना रस्त्याची उपलब्धता तपासण्यासाठी हे महत्त्वाचे आहे. |
| आकार (Area/Aakar) | गट नकाशावर तुमच्या जमिनीचा आकार आणि भूमिती स्पष्टपणे दिसते, ज्यामुळे ७/१२ उताऱ्यावरील क्षेत्राची पडताळणी करता येते. |
| कायदेशीर पुरावा | जमिनीच्या मोजणीसाठी (Land Survey) अर्ज करताना किंवा न्यायालयात जमिनीच्या वादावर दावा करताना हा अधिकृत नकाशा कायदेशीर पुरावा म्हणून वापरला जातो. |
| भू-विकास आणि नियोजन | विहिरीचे बांधकाम, पाईपलाईन टाकणे, किंवा फळबाग लागवडीचे नियोजन करण्यासाठी नकाशा उपयुक्त ठरतो. |
IV. नकाशामधील काही महत्त्वाच्या संज्ञा (Terms)
नकाशा वाचताना किंवा पोर्टलवर माहिती भरताना तुम्हाला खालील संज्ञांची माहिती असणे आवश्यक आहे:
| संज्ञा | मराठी अर्थ | स्पष्टीकरण |
| गट क्रमांक (Gat Number) | जमिनीच्या तुकड्याचा मुख्य ओळख क्रमांक. | अनेक सर्व्हे नंबर/भूमापन क्रमांक एकत्र करून ‘गट नंबर’ तयार केलेला असतो. |
| सर्व्हे नंबर (Survey Number) | जुन्या नोंदीनुसार (बंदोबस्त योजनेत) दिलेला क्रमांक. | अनेक ठिकाणी गट नंबरला सर्व्हे नंबर म्हणूनही ओळखले जाते. |
| भूमापन क्रमांक | पुनर्मोजणी योजनेदरम्यान दिलेला क्रमांक. | हा गट नंबरच्याच अर्थाने वापरला जातो. |
| हिस्सा क्रमांक | गट क्रमांकाचा उपभाग (Sub-Division). | एकाच गट क्रमांकात अनेक मालक असल्यास प्रत्येकाच्या क्षेत्राला हिस्सा क्रमांक (उदा. १, २, ३, १/अ) दिला जातो. |
| Pot Kharaba | पोट खराब/गैर-शेती क्षेत्र. | जमिनीतील तो भाग जो शेतीयोग्य नाही (उदा. ओढा, डोंगर किंवा बांधाखालील जागा). |
| Village Map | गाव नकाशा. | संपूर्ण गावातील सर्व गटांना एकत्र दर्शवणारा नकाशा. |
V. नकाशा मिळविण्यात अडचणी आल्यास काय करावे?
क्वचित प्रसंगी गट नंबर टाकून नकाशा उपलब्ध न होण्याची शक्यता असते. यामागे खालील कारणे असू शकतात:
- डिजिटायझेशन पूर्ण न होणे: काही गावांमध्ये किंवा विशिष्ट गटांचे नकाशे अजूनही डिजिटल झालेले नसतील.
- गट नंबर चुकीचा असणे: तुम्ही टाकलेला गट क्रमांक चुकीचा असल्यास नकाशा दिसणार नाही. ७/१२ वरून क्रमांक तपासा.
- पोर्टलवर तांत्रिक अडचण: कधीकधी सरकारी पोर्टलवर जास्त लोडमुळे किंवा तांत्रिक देखभालीमुळे नकाशा दिसत नाही. थोड्या वेळाने पुन्हा प्रयत्न करा.
उपाय: जर तुम्हाला ऑनलाईन नकाशा मिळाला नाही, तर तुम्ही तुमच्या भागातील तालुका भूमी अभिलेख कार्यालयात (Taluka Land Records Office) जाऊन अर्ज करू शकता. तेथे तुम्हाला मोजणी फी भरून ‘अस्सल क प्रत’ (Certified Copy) किंवा ‘मोजणी नकाशा’ मिळू शकतो.
अशा प्रकारे, तुम्ही तुमच्या मोबाईलचा वापर करून आणि फक्त गट नंबर टाकून तुमच्या शेतजमिनीचा नकाशा अगदी सोप्या पद्धतीने काही मिनिटांत पाहू आणि डाउनलोड करू शकता.