Voter List महाराष्ट्र राज्यातील स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकांमध्ये, विशेषतः जिल्हा परिषद (Zilla Parishad) आणि पंचायत समिती निवडणुकांमध्ये, मतदार यादी (Voter List) हा लोकशाही प्रक्रियेचा केंद्रबिंदू असतो.
गावानुसार मतदार यादी मध्ये नाव पाहण्यासाठी
मतदानाचा हक्क बजावण्यासाठी आणि लोकप्रतिनिधींची निवड करण्यासाठी ही यादी आधारभूत ठरते. नुकतेच, आगामी जिल्हा परिषद आणि पंचायत समिती निवडणुकांसाठी राज्य निवडणूक आयोगाने (State Election Commission) प्रारूप मतदार यादी (Draft Voter List) प्रसिद्ध केली आहे. हे पाऊल निवडणुकीच्या तयारीला निर्णायक टप्प्यावर घेऊन गेले आहे.
गावानुसार मतदार यादी मध्ये नाव पाहण्यासाठी
प्रारूप आणि अंतिम मतदार यादीची उपलब्धता: निवडणूक आयोगाने प्रारूप तसेच अंतिम मतदार यादीची विनाछायाचित्राची पीडीएफ प्रत नागरिकांसाठी ऑनलाईन उपलब्ध करून दिली आहे. ती https://mahasecvoterlist.in/ObjectionOnClick/DownloadVoterlist या संकेतस्थळावर उपलब्ध आहे. याव्यतिरिक्त, जिल्हा परिषद निवडणूक विभाग, पंचायत समिती निर्वाचक गण आणि नगरपरिषद/नगरपंचायतीसाठी प्रभागनिहाय नाव शोधण्यासाठी एक स्वतंत्र लिंक आयोगाच्या अधिकृत संकेतस्थळावर https://mahasec.maharashtra.gov.in/ येथेही उपलब्ध करून दिली आहे.
नवीन मतदार यादी मध्ये नाव पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा
निवडणूक प्रक्रियेतील मतदार यादीचे महत्त्व: जिल्हा परिषद आणि पंचायत समितीच्या निवडणुका स्थानिक स्वराज्य आणि विकासाच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाच्या असतात. ग्रामीण भागातील नागरिकांचे प्रश्न सोडवण्यासाठी आणि विकासाची दिशा निश्चित करण्यासाठी या निवडणुकांद्वारे प्रतिनिधी निवडले जातात. कोणतीही निवडणूक पारदर्शक, निष्पक्ष आणि सुरळीत पार पाडण्यासाठी एक अचूक, अद्ययावत आणि निर्दोष मतदार यादी असणे अत्यावश्यक आहे.
नवीन मतदार यादी मध्ये नाव पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा
मतदार यादी तयार करण्याची प्रक्रिया: राज्य निवडणूक आयोग (SEC) स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकांसाठी भारत निवडणूक आयोगाकडून तयार झालेली विधानसभेची मतदार यादी (Assembly Voter List) वापरते. ही यादी एका विशिष्ट ‘कट-ऑफ डेट’नुसार अद्ययावत केली जाते. उदाहरणादाखल, या वर्षी १ जुलै २०२५ ही तारीख ‘कट-ऑफ डेट’ म्हणून निश्चित करण्यात आली होती. याचा अर्थ, या तारखेपर्यंत विधानसभा मतदार यादीत नाव असलेल्या सर्व पात्र व्यक्तींचा समावेश जिल्हा परिषद आणि पंचायत समितीच्या प्रारूप मतदार यादीत करण्यात आला आहे.
गावानुसार मतदार यादी मध्ये नाव पाहण्यासाठी
प्रारूप मतदार यादी जाहीर करण्याची प्रक्रिया: प्रारूप मतदार यादी जाहीर करण्याच्या प्रक्रियेमध्ये पुढील प्रमुख टप्पे समाविष्ट आहेत: १. विधानसभा मतदार यादीचे विभाजन: निश्चित केलेल्या ‘कट-ऑफ डेट’नुसार असलेल्या विधानसभा मतदार यादीचे संबंधित जिल्हा परिषद विभाग (Zilla Parishad Constituency) आणि पंचायत समिती गणनिहाय (Panchayat Samiti Constituency) विभाजन केले जाते. २. सार्वजनिक प्रसिद्धी: विभागलेली ही प्रारूप मतदार यादी सार्वजनिकरित्या प्रसिद्ध केली जाते. नागरिकांना ती सहज उपलब्ध व्हावी यासाठी विविध ठिकाणी प्रदर्शित केली जाते. ३. उपलब्धता माध्यम: ही यादी नागरिकांसाठी ऑनलाईन (उदा. mahasecvoterlist.in) आणि ऑफलाईन अशा दोन्ही माध्यमांतून उपलब्ध करून दिली जाते. नागरिक तहसील कार्यालय, नगर परिषद/नगरपंचायत कार्यालय आणि ग्रामपंचायत कार्यालयांमध्येही यादी पाहू शकतात.
नागरिकांसाठी नाव तपासण्याची व आक्षेप नोंदवण्याची संधी: प्रारूप मतदार यादी जाहीर करण्यामागील मुख्य उद्देश हा आहे की, नागरिकांना त्यांच्या मतदानाच्या हक्काची खात्री करता यावी. या टप्प्यावर नागरिक खालील गोष्टी करू शकतात: १. नाव तपासणी आणि तपशील पडताळणी (Verification): प्रत्येक मतदाराने यादीत आपले नाव, पत्ता आणि इतर तपशील योग्य आहेत की नाही, याची खात्री करणे महत्त्वाचे आहे. नावात किंवा पत्त्यात असलेल्या किरकोळ त्रुटी वेळेवर दुरुस्त करणे आवश्यक असते. २. नाव समाविष्ट करण्यासाठी अर्ज (Inclusion): जर एखादे पात्र व्यक्तीचे नाव मतदार यादीत समाविष्ट नसेल, तर त्यांना नियमानुसार विहित नमुन्यात अर्ज करून आपले नाव यादीत समाविष्ट करण्याची मागणी करता येते. ३. आक्षेप आणि हरकती नोंदवणे (Objections and Claims): यादीतील कोणत्याही नोंदीबद्दल (उदा. नावातील चूक, पत्ता बदलणे, दुबार नाव किंवा अपात्र व्यक्तीचे नाव समाविष्ट असणे) कोणाला आक्षेप असल्यास, ते लेखी स्वरूपात संबंधित निवडणूक अधिकाऱ्याकडे नोंदवता येतात.
प्रारूप यादी जाहीर झाल्यावर, निवडणूक आयोगाने आक्षेप आणि हरकती नोंदवण्यासाठी एक विशिष्ट कालमर्यादा दिली आहे. या कालावधीत प्राप्त झालेल्या सर्व अर्जांची आणि आक्षेपांची छाननी केली जाते.
पुढील टप्पा: अंतिम मतदार यादी: हरकती आणि आक्षेप नोंदवण्याचा कालावधी संपल्यानंतर, निवडणूक अधिकारी प्राप्त झालेल्या सर्व अर्जांची व आक्षेपांची पडताळणी करून त्यांचा विचार करतात. आवश्यकतेनुसार मतदार यादीत योग्य ते बदल व दुरुस्त्या केल्या जातात. या सर्व दुरुस्त्या आणि बदलांनंतर, ही प्रारूप मतदार यादी अंतिम स्वरूपात (Final Voter List) प्रसिद्ध केली जाते. ही अंतिम यादीच प्रत्यक्ष निवडणुकीत मतदानासाठी वापरली जाते.
प्रशासनाची जबाबदारी: प्रारूप मतदार यादी तयार करणे, ती प्रसिद्ध करणे आणि त्यावर प्रक्रिया करणे ही प्रशासनाची एक मोठी आणि महत्त्वपूर्ण जबाबदारी असते. यामध्ये जिल्हाधिकारी, उपजिल्हाधिकारी, तहसीलदार आणि स्थानिक प्रशासनातील अधिकारी यांचा महत्त्वाचा सहभाग असतो. त्यांच्या जबाबदाऱ्यांमध्ये पुढील गोष्टींचा समावेश असतो:
वेळेचे पालन: राज्य निवडणूक आयोगाने दिलेल्या वेळापत्रकानुसार संपूर्ण प्रक्रिया वेळेवर पूर्ण करणे.
जागरूकता निर्माण करणे: नागरिकांना मतदार यादी तपासण्यासाठी प्रेरित करणे आणि त्यासंबंधी योग्य माहिती पुरवणे.
पारदर्शकता